Tərcümə etmək həm də mədəniyyətləri bir-birinə çevirmək deməkdir.
Başqa bir xalqın mədəniyyətinə məxsus hər-hansı bir sözü öz mədəniyyətimizə məxsus sözlə əvəzləsək bu həmin mədəniyyətə müdaxilə kimi qəbul edilə bilərmi? Buna iki cür cavab vermək olar:
1. Heç də. Tərcüməçi eyni zamanda “ikinci yazıçıdır(şairdir)” . Səbəb isə tərüməçinin duyduğu kimi tərcümə etməsidir. Bu qəbul edilən haldır. Çünki heç kim eyni cür hiss edə və yaza bilməz. Mədəniyyətə məxsus sözlərin də əvəz edilməsi normaldır. Onu oxuyan öz dilində yazılmış kimi oxuyur.
2. Tamamilə başqa bir xalqın mədəniyyətinə müdaxilədir. Eyni zamanda əgər yazıçı(şair) məhz o sözü uyğun görüb yazıbsa deməli əvəzlənməməlidir. İngilis və ya rus ədəbiyyatında bizim mədəniyyətə məxsus sözləri görmək nə dərəcədə düzgündür?! Bu həm də həmin mədəniyyət barədə düşüncələri dəyişə bilər.
Abbas Səhhət də milli koloritli tərcümə etmişdir. Təmsildə sözü gedən çalğı alətləri milli musiqi alətləri ilə əvəz olunmuşdur. Bunun nəticəsidir ki, sanki nəzm öz dilmizdə yazılıb. Bu düzgündürmü?
И. А. Крыловъ
Проказница-Мартышка,
Осел,
Козел
Затеяли сыграть Квартет.
Достали нот, баса, альта, две скрипки
И сели на лужок под липки,-
Пленять своим искусством свет.
Ударили в смычки, дерут, а толку нет.
“Стой, братцы, стой! – кричит Мартышка. –
Погодите!
Как музыке идти? Ведь вы не так сидите.
Ты с басом, Мишенька, садись против альта,
Я, прима, сяду против вторы;
Тогда пойдет уж музыка не та:
У нас запляшут лес и горы!”
Расселись, начали Квартет;
Он все-таки на лад нейдет.
“Постойте ж, я сыскал секрет?-
Кричит Осел,- мы, верно, уж поладим,
Коль рядом сядем”.
Послушались Осла: уселись чинно в ряд;
А все-таки Квартет нейдет на лад.
Вот пуще прежнего пошли у них разборы
И споры,
Кому и как сидеть.
Случилось Соловью на шум их прилететь.
Тут с просьбой все к нему, чтоб их решить сомненье.
“Пожалуй,- говорят,- возьми на час терпенье,
Чтобы Квартет в порядок наш привесть:
И ноты есть у нас, и инструменты есть,
Скажи лишь, как нам сесть!” –
“Чтоб музыкантом быть, так надобно уменье
И уши ваших понежней,-
Им отвечает Соловей,-
А вы, друзья, как ни садитесь;
Всё в музыканты не годитесь”.
Bir ulağa yoldaş oldu hər üçü.
Dörd səslicə bir musiqi nəğməsi,
Çalmağa həmahəng oldu cümləsi.
Iki kamança, iki tar tapdılar.
Oturdular, tərəb bəzmi qurdular,
Mizrabı ara nə qədər vurdular ,
Sürtdü kamançaya ayı əllərin,
Az qaldı ki,lap qopara tellərin.
Heyfa ki, çıxmadı tarın sədası,
Ucalmadı kamançanın nəvası.
Meymun dedi:- bir dayanın, qardaşlar!
Bu növ ilə oturmazlar, yoldaşlar!
Kaman çalanlar üz-üzə otursun,
Qoy tarçılar qalxıb ayağa dursun.
Gəlin indi nəğməni başdan çalaq,
Dağa,daşa,səhraya şuriş salaq.
Başladılar nəğmələri çaldılar,
Yenə səs çıxmadı, heyran qaldılar.
Eşşək bağırdı:- qardaşım, toxta, dur,
Mən duymuşam illətini, bax budur;
Bizim belə oturmamız qələtdir.
Cərgə ilə duraq, o məsləhətdir.
Tabe oldu tamamisi ulağa,
Amma yenə səs getmədi uzağa.
Iştə yenə münaqişə başlandı,
Oturmaq üstde sözləri uzandı.
Bu əsnada keçdi ordan bir bülbül,
Yalvardılar; sən et bizə təəmmül.
Biz bir neçə kamança, tar tapmışıq,
Burda bir işrət məclisi yapmışıq,
Xahişimiz budur, bir azca zəhmət-
Çəkib, bizə oturmağı gəl öyrət.
Bülbül dedi:- Bunlar ilə kar aşmaz,
Bu baş-qulaq kamançaya yaraşmaz.
Musiqi zövqü istəyir bu sənət,
Bir də gərək elm ilə qabiliyyət.
Sizdə ki, yoxdur bunlardan bir əsər,
Boş yerə zəhmət çəkməyin.müxtəsər.
Yazdı: Arzu Fariz
