Tərcümə etdi: Tamilla Abdiyeva
Redaktə etdi: Günel Əbilova
Oxuduqdan sonra əsər və tərcüməsi ilə bağlı fikir bildirməyinizi xahiş edirik.
“CORC ELEPHANT!’’ (Elephant– ingilis dilindən tərcümədə fil deməkdir)
Bir saylı şəhər məhkəməsinin katibi elan etdi. Eynəkli,arıq,bəstəboy bir kişi içəri gətirildi.
“ Corc Elephant sizsiz?’’ katib soruşdu.
“Mənəm’’.
“Sən 1948 ci il, yanvarın 19 da Qolden Qrin ünvanında həyat yoldaşın Ceyn Elephantı öldürməkdə təqsirləndirilirsən. Corc Elephant, günahını boynuna alırsan,ya yox?’’
“Günahsızam’’
“Çox yaxşı,’’ hakim dedi. “Əyləşə bilərsiniz’’.
Müttəhimin maraqlı adi ilə bağlı bir-iki fikir irəli sürənlərdən savayı çox az adam baş vermiş hadisə ilə maraqlanırdı.İrəli sürülən faktlar çox sadə idi. Yanvarın iyirmisində müttəhim polis bölməsinə gələrək, etdiyi əməli etiraf etmişdir: ’’Mən arvadımın boğazın kəsmişəm. O ölüb.
Bu yetərincə inandırıcı görünürdü. Çox güman ki, onun boğazı cəsədin yanında tapılan ülgüclə kəsilmişdi.
Məhkəmədə Corcun xeyrinə heç bir müdafiə irəli sürülmədi. Məsələ aydın idi. Bununla belə nadir hallarda faktları göründüyü kimi qəbul edən cənab Qordon Masintoş sonradan müttəhimin müdafiəsinə qalxdı. Heç vaxt birdən artıq faktı qəbul etməyən bu adam, elə həmin məsələnin də üzərində dayanırdı. O, Corc Elephant haqqında bəzi faktlar üzə cıxarmışdı.
Corc 19-cu əsrin ortalarında orta təbəqədən olan sadə bir ailədə doğulmuşdu. Ailədə dəliliyin heç bir əlaməti yox idi. Corc məktəbi bitirdikdən sonra atasının biznesi ilə məşğul olmuş, daha sonra isə ailə həyatı quraraq, sadə həyat tərzi keçirmişdir.Ceyn heç də cəlbedici bir qadın deyildi. O, qəşəng olsa da, yaşı artdıqca çəkisi də artmışdı. Arvadı həmişə Corcu ələ salmaqdan zövq alırdı,onun lağ etməkdən yorulmadığı mövzu isə ərinin soyadı idi. Corc öz adından bir az utansa da, heç vaxt onu dəyişməyə cəsarət etməmişdi.
Mən Saydbottom adlı bir kişi tanıyırdım ki, avaraların onu ələ salan zənglərindən haqlı olaraq təngə gəlmiş və öz adından imtina edərək Edgedale adını qəbul etmişdi.
Buna baxmayaraq, uğursuz adların sahibləri çox vaxt bunlara dözməyə məcbur olurlar.Təbii ki, Corc da adına görə cox əzablar çəkmişdi. Birinci sinfə gedəndə, ondan bütün oğlanların içində adını soruşduqda o cavab Verdi:
’”Corc Elephant’’.
“Olifant?’’ müəllim soruşdu.
‘’Xeyr, cənab,Elephant’’.
‘’Nə, Elephant? Heyvan adında olduğu kimi?’’
‘’Bəli, cənab, heyvan adı kimi’’.
Bundan sonra onu məktəbdə cürbəcür heyvan adları ilə çağırırdılar. Corc səmimi olsa da, oğlanlar rəhimsiz idilər. O, burda xoşbəxt deyildi,buna görə də məktəbi bitirəndə çox sevinirdi. Ancaq,bu problemlər məktəbi bitirdikdən sonra da davam etdi. Telefonla başqalarını bezdirməkdən savayı iş-gücü olmayanlar Cənab Saydbottom kimi ona da zəng edib boğaza yığırdılar.
Smislər, Robinzonlar, siz heç vaxt belə vəziyyətə düşmədiyiniz üçün, buna gülə bilərsiniz. Tanımadığınız, nəzakətsiz insanlardan sizə yönələn bu cür arzuolunmaz diqqət sizə əhəmiyyətsiz görünə bilər. O zaman adınızı ən azı iki həftəlik dəyişib, axmaq bir ad qoyun və başınıza gələnləri görəcəksiniz. Elephant adı daşıyan bir çox ailə sonradan Olifant adını seçmişdilər; ancaq, Corcun atası dedi ki, onun atası üçün yaxşı olan, onun üçün də yaxşıdı. Və o, Elephant adını qoruyub saxladı.
Corc, öz adı ilə heç vaxt fəxr etməsə də,düzünə qalsa heç adını dəyişmək fikri də olmayıb. Beləliklə, o, həmişə mağazada özünü təqdim edərkən,satıcı qızların gülüşləri və telefondakı adamların davamlı zarafatları ilə qarşılaşırdı. Hətta o, telefondan imtina etmək haqqında da düşünürdü, ancaq ona ehtiyacı olduğu üçün, bunu edə bilmirdi.
O, Ceynlə evlənəndə düşünürdü ki, problemləri azalacaq. Ancaq, Ceyn Elephant adını daşımağa etiraz etmədi, əksinə o, hamıya öz yeni adı barədə danışırdı, xüsusilə də, Corc onun yanında olanda. Hətta Ceyn həyat yoldaşını ‘’mənim fil oğlanım’’ deyə əzizləyirdi ki, bu da ona adını unutmağa imkan vermirdi.
Qordon Makintoş bu faktları öyrəndikdən sonra, heç bir tərəddüd etmədən məhkəmədə ona vəkillik etməyi qərara aldı. O, dərhal Corcu məşhur həkimlər tərəfindən müayinə etdirdi. O, iddia edirdi ki, müttəhim bütün bu təhqirlərdən və həyat yoldaşının davranışından ağlını itirərək özünə nəzarəti edə bilməmişdi.
Vəkil dəlilik faktını irəli sürməklə heç də, Corcun özünü fil hesab etməsini nəzərdə tutmurdu. O, sadəcə iddia edirdi ki, müttəhim ağlını itirib. Corcun indiyə qədər bir qarışqanı belə incitmədiyi məlum oldu. Qohumları və dostları onun həyat yoldaşı ilə qüsursuz rəftar etdiyini söylədilər.
‘’Niyə,’’ cənab Qordon dedi, ‘’məgər bu mülayim, cılız adam dəlilik həddinə çatmayana qədər arvadını heç öldürərdimi? Mən məhkəmə prosesində səslənən bütün adlara fikir verdim. Məndən incisəniz də deməliyəm ki, bu adların hamısı çox adi idi. Bu cür adlarınız olduğu üçün siz xoşbəxt olmalısınız. Mən sizdən mərhəmət hissindən dolayı müttəhimi günahsız elan etməyinizi xahiş etmirəm, sadəcə tanınmış həkimlərin bu barədə fikirlərini dinləməyə çağırıram. Onlar bildirəcəklər ki, müttəhimin qəribə adı uşaqlıqdan onun təfəkkürünə təsir etmişdir. Həkimlər müəyyən etmişdi ki, bu oğlanın dayə və müəllimləri uşağın adına gülməklə onu əsəbləşdirməyə adət etmişdilər. Ola bilsin ki, o həmin vaxt olanları dərk etmirdi, ancaq, daha sonra məktəbdəki oğlanlar, işdə rastlaşdığı insanlar, və ən nəhayət uğursuz izdivacı onun düşüncələrində öz izini buraxdı. Həkimlər də təsdiqləyə bilər ki, müttəhim həyat yoldaşını qətlə yetirdiyi zaman öz hərəkətlərinə nəzarəti tamamilə itirmiş vəziyyətdə olub’’.
Cənab Qordon bununla bağlı çoxlu nümunələr gətirdi və nəhayət öz şahidlərini çağırdı. Həkimlər bildirdi ki, müttəhim dəli deyil, sadəcə adı ilə bağlı zarafatlar ona çox böyük təsir edib. Onlar fikirləşir ki, əgər polis vaxtında hadisə yerində olsaydı, o bu cinayəti törətməyəcəkdi. Həkimlər, həmçinin, müttəhimin öz həyat yoldaşını qətlə yetirməklə səhv etdiyinin fərqində olmasını da qəbul edirdilər.
Ancaq həkimlər müdafiə üçün bildirdilər ki, ola bilsin, müttəhim həyat yoldaşının zarafatlarından o qədər hiddətlənib ki, özünə nəzarət edə bilməyib.
Corcun cinayəti törətdiyi sübut olunmasa da, ona yeddi il müddətinə ağır iş kəsildi. Lakin,bu, işin sonu demək deyildi, çünki, məsələ cəmiyyət arasında böyük marağa səbəb olmuşdu.
Bununla bağlı olaraq, adlarla zarafat etmək məqsədilə istifadə olunan telefon zənglərinə qarşı daha sərt tədbirlərin görülməsinə dair qanun təklif olundu. Qəribə adları olan insanlar tərəfindən qəzetlərə məktublar yazıldı. Həkimlərin bu barədə məqalələr yazması, Corc Elephant hekayəsinin məşhurlaşmasına səbəb oldu. Bütün bunlar insanların Corca simpatiya və hökumətə qarşı böyük təzyiqinə səbəb oldu ki, bunun da nəticəsində Corcun həbs müddəti yeddi ildən üç ilədək azaldıldı. Bu isə o deməkdir ki, Corc bu müddət ərzində özünü yaxşı aparsa, iki ildən sonra tamamilə azadlığa qovuşacaq.
İki ildən sonra, Corc azadlığa buraxıldığı bir vaxtda keşiş onun olduğu həbsxanaya gəldərək Corcla söhbət etdi.
‘’Bir az sonra bu dörd divardan canın qurtaracaq, təmiz ruhla yeni həyata başlayacaqsan. Ancaq buranı tərk etməzdən öncə mənə etiraf etmək istədiyin bir şey varmı ? “ , keşiş soruşdu.
Corc bir az tərəddüd etdi. ’’Bilirsən ki, mənə etibar edə bilərsən,’’ keşiş dedi. ’’Ola bilər ki, həddən artıq kiçik bir şey sənə rahatlıq verməz. Ola bilsin ki, sən bu yükdən azad olmaq istiyirsən və mən sənə kömək edə bilərəm. Gəl, mənə öz sözlərinlə cinayət hekayəni danış; düzdü bu cinayət olsa da, bəlkə də hardasa bəraət qazandırmaq olar. Məsələn, sən mənə danış görüm əslində, səni bu cinayəti törətməyə nə vadar etdi?’’
“Bilirsiz, məsələ burasındadı ki,’’ Corc dedi, “Mən başqa qadını sevirdim’’.
